ضرب المثل چیست؟!
ضرب المثل ها جملات استعاری کوتاهی اند که حاوی نکات، پندها، و گفته های اخلاقی هستند و ریشه در فرهنگ و ادبیات یک ملت دارند و در بین مردم عام زیاد استفاده میشوند
ضرب المثل ها و ترجمه آنها
یکی از رایج ترین چالش ها در ترجمه متون ، بخصوص متون ادبی و تاریخی، ترجمه کنایه ها، ضرب المثل هاو عباراتی است که در قالب حکایت کوتاه بیان میگردد. ترجمه این دست از عبارات ریشه در فرهنگ و پیشینه ی ادبی آن زبان دارد. طبیعتاَ ترجمه کلمه به کلمه یا تحت اللفظی آن، کاری عبث و گاه خنده دار خواهد بود. پس چه باید کرد؟ برای مترجمینی که زبان ماردی شان غیرلاتین یا غیرانگلیسی است، چگونه ضرب المثل های انگلیسی را ترجمه کنیم؟ آیا بایستی حتماً به فرهنگ زبان مقصد تسلط داشت؟
از آنجایی که هیچ ترجمه ای بطور کامل بهترین ترجمه نیست، مترجم باید از مناسب بودن معادل های ضرب المثلی پیشنهاد شده اطمینان داشته باشد، از طرفی فهم نادرست مترجم از معنی ضرب المثلی ممکن است که وی را در پیدا کردن معادل مناسب در زبان مقصد گمراه کند
پس از آنجایی که ضرب المثل ها عبارات استعاری خاصی هستند و کاربرد آنها در ترجمه مقاله، به ویژه مقالات ادبی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، مترجم حرفه ای باید مفاهیم ضرب المثلی در زبان مبدا و مقصد را در مورد شباهت ها و تفاوت های دو زبان بداند، اصطلاحات و ضرب المثل های زبان مقصدش را به خوبی بشناسد و آن ها را در متن ترجمه ی خود به کار ببرد
ترجمه تخصصی متون ادبی، شعر ها، دلنوشته ها، نیازمند این هستند که مترجم حس نویسنده را به درستی درک کند و فرایند ترجمه را با حسی مشابه به نویسنده انجام دهد. به عنوان مثال فرض کنید ترجمه ی یک شعر را به مترجمی واگذار کنیم که فقط ترجمه های مربوط به ریاضیات را انجام میدهد، آن مترجم نیز بدون توجه به اینکه ترجمه ی این متن در تخصص او نیست شروع به ترجمه ی شعر کند. متن ترجمه شده فاقد احساس میشود و مخاطب آن دلنشینی شعر را به درستی درک نخواهد کرد.
در نتیجه درک صحیح و آگاهی به لزوم کاربرد ضرب المثل ها در ترجمه مقاله از جمله نکات اولیه ای است که یک مترجم حرفه ای باید به آن آگاهی داشته باشد.
راه حل چیست ؟
با توجه به نظریه بیکمن و کالو برای ترجمه ضرب المثل های زبان مبدا به مقصد، سه شیوه پیشنهاد میشود:
۱٫ می‌توان آن را با یک ضرب المثل در زبان مقصد معادل و جایگزین کرد
برای مثال ضرب المثل انگلیسی
He/She is a rabbit
“او یک خرگوش است”
“خرگوش” در فرهنگ انگلیسی نماد فراموش کاری و سهل انگاری است، اما در فرهنگ فارسی معنی متضاد دارد و به باهوشی و چابکی اشاره دارد
بنابراین مترجم ضرب المثل انگلیسی “او یک خرگوش است” را باید با معادل فارسی “او یک کودن است” برابریابی کند
مثالهای روان تر:
نابرده رنج گنج میسر نمی شود
no pains ,no gains
خواستن توانستن است
where there is a will there is a way
اب در هاون کوبیدن
he beats a dead horse
پول علف خرس نیست
money doesn’t grow on the tree
۲٫ کلمات مشترک ضرب المثل را در زبان مبدا معادل نوشته، معنی تحت اللفظی آن را نوشت
لازم است بدانید در ترجمه ی ضرب المثل ها به هیچ وجه نباید از ترجمه ی کلمه به کلمه استفاده کرد. دلیل این تاکید این است که معنای این عبارات ممکن است در ترجمه ی کلمه به کلمه تغییر کند و آن مفهوم مورد نظر را به مخاطب منتقل نکند.
۳٫ معنی آن را می‌توان به طور مفهومی بیان کرد
ذکر این نکته حائز اهمیت است که برخی از ضرب المثل ها ممکن است مختص یک ملت و یک زبان خاص باشد ترجمه ی آن ها در زبان های دیگر ممکن است هیچ معنا و مفهومی نداشته باشد. پس مترجم باید دقت لازم و آشنایی کامل با کوچک ترین اصطلاحات و ضرب المثل های زبان مقصد خود را داشته باشد.
